Ο εγκέφαλος των παιδιών είναι πιο ευάλωτος στη χρήση των ηλεκτρονικών μέσων. Περισσότερο από όσο νομίζουμε. Δεν χρειάζεται υπερβολική διέγερση από ηλεκτρονικά μέσα για να προκύψει μια δυσλειτουργία σε έναν εγκέφαλο που ακόμη αναπτύσσεται. Επίσης, πολλοί γονείς εσφαλμένα πιστεύουν ότι η διαδραστική ηλεκτρονική επαφή όπως το internet και η χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τα γραπτά μηνύματα, τα emails και το παιχνίδι δεν είναι επιβλαβή, ειδικά αν τα συγκρίνουμε με την παθητική παρακολούθηση της τηλεόρασης. Ωστόσο, είναι πιο πιθανόν να προκύψει θέμα στον ύπνο, τη διάθεση και τις γνωστικές λειτουργίες του παιδιού μέσα από τη διαδραστική χρήση των ηλεκτρονικών μέσων. Η διαδραστική χρήση προκαλεί υπερδιέγερση και παθολογική ανάγκη για ενασχόληση με αυτά τα μέσα.

Να πώς έξι σωματικοί μηχανισμοί εξηγούν γιατί τα ηλεκτρονικά μέσα απορρυθμίζουν τη συμπεριφορά του παιδιού:

Διαταράσσεται ο ύπνος και αποσυγχρονίζεται το βιολογικό ρολόι

Το φως από την οθόνη μιας ηλεκτρονικής συσκευής μιμείται το φως της ημέρας και καταστέλλει την έκκριση της μελατονίνης που διεγείρεται από το σκοτάδι. Αρκούν μερικά λεπτά χρήσης ηλεκτρονικών μέσων για να κατασταλεί η έκκριση μελατονίνης για αρκετές ώρες και να απορρυθμίσει το βιολογικό μας ρολόι. Μόλις γίνει αυτό, μπορεί να προκύψουν επιπρόσθετες και επιβλαβείς για τον οργανισμό αντιδράσεις, όπως ορμονικές ανισορροπίες και εγκεφαλικές φλεγμονές. Επίσης, το υψηλό επίπεδο διέγερσης δεν επιτρέπει να πέσουμε σε βαθύ ύπνο που είναι απαραίτητος για την αναζωογόνηση και τη θεραπεία του οργανισμού.

Απορρυθμίζεται το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου

Πολλά παιδιά κολλάνε με τα ηλεκτρονικά μέσα. Το παιχνίδι στον υπολογιστή ή σε άλλες συσκευές και κονσόλες διεγείρουν την έκκριση ντοπαμίνης (ουσία που μας κάνει να νιώθουμε όμορφα) σε τέτοιο βαθμό που σε μια απλή σάρωση εγκεφάλου οι ενδείξεις είναι ανάλογες με εκείνες ενός χρήστη ναρκωτικών. Όταν το εγκεφαλικό σύστημα ανταμοιβής υπερλειτουργεί γίνεται όλο και λιγότερο ευαίσθητο με αποτέλεσμα να χρειάζεται όλο και περισσότερη διέγερση για να προκύψει το αίσθημα της ευχαρίστησης. Η ντοπαμίνη είναι κριτικής σημασίας για τη συγκέντρωση και την κινητοποίηση του ατόμου. Ακόμη και οι πιο μικρές αλλαγές στην έκκριση της ντοπαμίνης μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στη συναισθηματική κατάσταση και τις λειτουργικές δυνατότητες του παιδιού.

Φως στη διάρκεια της νύχτας

Το φως από τις ηλεκτρονικές συσκευές στη διάρκεια της νύχτας έχει συνδεθεί, σε αρκετές μελέτες, με την κατάθλιψη. Μελέτες που έχουν γίνει σε ζώα δείχνουν ότι η έκθεση σε φως από ηλεκτρονικές συσκευές πριν ή και στη διάρκεια του ύπνου μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη ακόμη και όταν το ζώο δεν κοιτάζει την οθόνη. Υπάρχουν φορές που οι γονείς διστάζουν να περιορίσουν τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων στο δωμάτιο του παιδιού με τον φόβο πως το παιδί τους θα περιέλθει σε κατάσταση απόγνωσης. Στην πραγματικότητα, η απομάκρυνση των συσκευών με φως προστατεύει το παιδί.

Τα ηλεκτρονικά μέσα υποκινούν αγχώδεις αντιδράσεις

Το έντονο άγχος (αντίδραση φυγής ή δράσης) αλλά και το χρόνιο στρες παράγουν αλλαγές στη χημική ισορροπία του εγκεφάλου και στις ορμόνες, που με τη σειρά τους κάνουν το άτομο ευερέθιστο. Η έκκριση κορτιζόλης (ορμόνη του χρόνιου στρες) φαίνεται πως είναι η αιτία αλλά και το αποτέλεσμα της κατάθλιψης, δημιουργώντας έτσι ένα φαύλο κύκλο. Επιπρόσθετα, η κατάσταση υπερδιέγερσης και ο εθισμός καταστέλλουν τη λειτουργία του μετωπιαίου λοβού στον εγκέφαλο, την περιοχή δηλαδή που ρυθμίζει τη διάθεση.

Αισθητηριακή υπερφόρτωση, διάσπαση προσοχής και εξάντληση ψυχικού αποθέματος

Οι ειδικοί λένε πως πίσω από μια εκρηκτική και επιθετική συμπεριφορά κρύβεται η κακή εστίαση της προσοχής. Μαζί με τη συγκέντρωσή μας, υποφέρει και η ικανότητά μας να διαχειριζόμαστε το εσωτερικό και εξωτερικό μας περιβάλλον. Έτσι, και οι πιο μικρές απαιτήσεις γίνονται τεράστιες. Όταν εξαντλούμε τη ψυχική μας ενέργεια σε υψηλά οπτικά και γνωστικά δεδομένα μέσα από τη συνεχή ενασχόληση με τα ηλεκτρονικά μέσα, ελαττώνουμε όλο και περισσότερο το ψυχικό μας απόθεμα. Ένας τρόπος για να αναζωογονήσουμε λίγο τον οργανισμό μας είναι να θυμώσουμε, έτσι τα έντονα ξεσπάσματα καταλήγουν να είναι μηχανισμός αντιμετώπισης.

Μείωση σωματικής δραστηριότητας και έκθεσης στη φύση

Είναι γνωστό πως η επαφή με τη φύση αποκαθιστά το επίπεδο της προσοχής μας και μειώνει το στρες και την επιθετικότητα. Οι ηλεκτρονικές συσκευές και η ενασχόλησή μας με αυτές περιορίζουν την έκθεση στους πιο φυσικούς παράγοντες που ενισχύουν τη διάθεσή μας.

Μπορεί να φαίνεται δύσκολο ή και σχεδόν ακατόρθωτο να περιορίσουμε τη χρήση των ηλεκτρονικών συσκευών τόσο δραστικά. Αλλά όταν το παιδί μας δυσκολεύεται και ταλαιπωρείται με τις γνωστικές και ψυχικές του λειτουργίες, δεν του κάνουμε καλό με το να αφήνουμε τις ηλεκτρονικές συσκευές εκεί που είναι ελπίζοντας πως θα ηρεμήσει αν παίξει λίγο μόνο και με μέτρο. Αντίθετα, με μια δραστική αλλαγή το νευρικό σύστημα του παιδιού θα επανέλθει στη φυσική του κατάσταση. Το πρώτο βήμα, δηλαδή, για να βοηθήσουμε το παιδί να είναι πιο ήρεμο, πιο δυνατό και ευτυχισμένο.

Με τη συνεργασία του κέντρου ειδικών θεραπειών Λόγος & Επικοινωνία, www.logosepikinonia.gr  

Πηγή: Screentime Is Making Kids Moody, Crazy and Lazy, 6 Ways electronic screen time makes kids angry, depressed and unmotivated, Victoria L. Dunckley M.D., psychologytoday.com