Σκορπίζει το φαγητό του σε όλο το σπίτι, χτυπιέται σαν χταπόδι κάθε φορά που δεν περνάει το δικό του, αρνείται να φάει/να ντυθεί/ να κοιμηθεί/να πλυθεί; Ή μήπως αφιερώνει το χρόνο που θα έπρεπε να διαβάζει στο να σχεδιάζει την νέα στρατηγική της ομάδας στο σχολικό πρωτάθλημα μπάσκετ; Κάθε ηλικία έχει τις δικές της ανάγκες και τις δικές της παραξενιές. Η μόνη σταθερά είναι η ανάγκη σας να επιβληθείτε στο παιδί και να του διδάξετε τι περιμένετε, τι επιτρέπετε και τι προσδοκάτε από την πλευρά του. Οι μέθοδοι πειθαρχίας που σας προτείνουμε είναι απλές, δοκιμασμένες και σύμφωνες με τις απόψεις των ειδικών περί παιδαγωγικής. Και, το κυριότερο, ίσως «πιάσουν» και στο δικό σας παιδί (αλλά ίσως, πάλι, και όχι!).

Για παιδιά από 6 έως 18 μηνών

Από τη βρεφική ακόμη ηλικία, ο άνθρωπος κατανοεί το περιβάλλον μέσα από τις ίδιες του τις πράξεις, μέσα από τη βιωματική εμπειρία. Όταν για παράδειγμα ένα μωρό πετάει το μπολ με την κρέμα του από το καρεκλάκι στο πάτωμα, ο σκοπός του δεν είναι το να σας εκνευρίσει, αλλά το να δει ποιο θα είναι το αποτέλεσμα της πράξης του αυτής. Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι πρέπει να το αφήσετε να συνεχίσει να κάνει κάτι που δεν εγκρίνετε, πόσο μάλλον κάτι που θεωρείτε επικίνδυνο. Η μέθοδος της αντικατάστασης συνίσταται στο να του επιτρέψετε να συνεχίσει το πείραμά του, χρησιμοποιώντας όμως κάτι που προκαλεί λιγότερο χάος στο σπίτι. Γι’ αυτό, απομακρύνετε το μπολ με την κρέμα και βάλτε μπροστά του ένα λούτρινο ζωάκι ή μία μικρή μπάλα. Φροντίστε καθώς κάνετε την αντικατάσταση να του εξηγείτε με σαφήνεια ότι δεν επιτρέπεται να πετάει κάτω το φαγητό του. Το να εξηγείτε τις πράξεις σας είναι πολύ σημαντικό, ακόμα κι αν πρόκειται για ένα μωρό 6 μηνών. Είναι προς όφελος τόσο του παιδιού, όσο και δικό σας το να μάθει ποια είναι τα όρια του, τι επιτρέπεται να κάνει και τι όχι. 

Για παιδιά από 12 έως 24 μηνών

Ας επιστρέψουμε στο παράδειγμα με το μπολ και την κρέμα. Πριν από μερικούς μήνες, το παιδί το πετούσε απλώς για να δει ποιο θα ήταν το αποτέλεσμα, τώρα όμως βρίσκεται σε μια ηλικία που πιθανά γνωρίζει ότι το αποτέλεσμα αυτό δεν είναι αποδεκτό από μέρους σας. Γύρω στα πρώτα του γενέθλια, ένα μωρό είναι σε θέση να καταλαβαίνει πότε κάνει κάτι που δεν θα έπρεπε. Όταν λοιπόν αρχίσει να σας κοιτάει πονηρά στα μάτια τη στιγμή που αφήνει από τα χεράκια του το μπολ, ξέρετε ότι ήρθε η ώρα να του διδάξετε ότι οι πράξεις έχουν και συνέπειες. Σε καμία περίπτωση το να το χτυπήσετε δεν θα έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Μπορεί πρόσκαιρα να σταματήσει να κάνει αυτό που σας ενοχλεί, αλλά το παιδί θα σχηματίσει εσφαλμένη εντύπωση για την έννοια της συνέπειας. Ο πρωταρχικός στόχος σας οφείλει να είναι το να καταλάβει ότι πρέπει το ίδιο να αποκαταστήσει τη ζημιά που προκάλεσε και όχι να μην την προκαλεί όταν εσείς είστε παρούσα.  Η αντίληψη αυτή της σχέσης πράξη-αποτελέσμα-συνέπεια, θα τον ακολουθήσει στην ενήλικη ζωή του και θα την γενικεύσει και σε άλλους τομείς. Το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε, είναι να το σηκώστε ήρεμα από το καρεκλάκι, να το βάλετε να καθίσει στο πάτωμα και να του δείξετε πώς να σας βοηθήσει να καθαρίσετε. Ασφαλώς δεν περιμένετε να κάνει σωστά αυτή τη δουλειά, είναι όμως ένας τρόπος για να του διδάξετε ότι όταν κάνει μια ζημιά θα πρέπει ο ίδιος/ η ίδια να την αποκαταστήσει. Στη συνέχεια δώστε του να φάει κάτι άλλο ή δηλώστε ξεκάθαρα ότι το γεύμα τελείωσε και θα πρέπει να περιμένει το επόμενο.

Για παιδιά από 12 έως 36 μηνών

Η λέξη «όχι» είναι από τις πρώτες που μαθαίνουν τα περισσότερα παιδιά και σε αυτή την ηλικία γίνεται από τις αγαπημένες τους. Ο λόγος είναι πως στο αναπτυξιακό αυτό στάδιο, το παιδί προσπαθεί να εξασκήσει την αυτονομία του σαν άτομο και να αναπτύξει την αυτοπεποίθησή του. Η επίμονη όμως αυτή άρνηση μπορεί να γίνει πολύ κουραστική, όταν παραδείγματος χάριν τρέχει γύρω-γύρω φορώντας λερωμένη πάνα και φωνάζοντας «όχι» όταν του ζητάτε να σας ακολουθήσει για να το αλλάξετε. Σε τέτοιες περιπτώσεις, δοκιμάστε να πάρετε την άρνησή του στα σοβαρά! Ρωτήστε το ξανά μετά από 15 λεπτά κι αν αρνηθεί πάλι, αφήστε το. Κάντε λίγη υπομονή και επαναλάβετε το ίδιο κάθε δεκαπέντε λεπτά. Είναι βέβαιο ότι κάποια στιγμή η απάντησή του θα είναι «ναι». Με την τακτική αυτή, το παιδί καταλαβαίνει πως το σέβεστε, αλλά και πως οι λέξεις που λέει έχουν αντίκτυπο και σημασία. Όσο περισσότερο σέβεστε την άρνησή του τόσο πιο πολύ θα το σκέφτεται πριν ξαναπεί «όχι».

Για παιδιά ηλικίας 3 έως 8 ετών

Έχετε σίγουρα ακούσει τους ειδικούς να μιλάνε για τη σημασία της επιβράβευσης στην διαπαιδαγώγηση. Όσο σημαντικό όμως είναι να το επιβραβεύετε για κάτι σωστό που έκανε, τόσο χρήσιμο είναι και να του στερείτε κάτι που επιθυμεί, κάθε φορά που θέλετε να το επιπλήξετε. Βάλτε μερικά αντικείμενα που του αρέσουν πολύ (ένα αγαπημένο παραμύθι, το καινούριο σετ μαρκαδόρους, μια καραμέλα κ.λπ.) σε ένα κουτί. Κάθε φορά που το παιδί δείχνει ανυπακοή σε κάποιο κανόνα ή κάνει κάτι που ξέρει ότι δεν πρέπει, αφαιρέστε ένα αντικείμενο από το κουτί, εξηγώντας του πως δεν μπορεί να το έχει για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Μια ώρα πριν πάει για ύπνο του δίνετε ό,τι έχει μείνει μέσα στο κουτί για να παίξει και του υπενθυμίζετε αυτά που στερήθηκε λόγω της συμπεριφορά του.

Είναι η πιο διαδεδομένη από τις τεχνικές πειθαρχίας. «Πήγαινε στο δωμάτιό σου/στη σκάλα/στο κρεβάτι σου» είναι μια φράση με την οποία λήγουν πολλοί οικογενειακοί καβγάδες σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, με τον τρόπο αυτό το μόνο που διδάσκουμε στα παιδιά μας είναι ότι έχουμε την εξουσία να τα στείλουμε για ύπνο όποτε το αποφασίσουμε, ενώ ουσιαστικά αυτό που θέλουμε να πετύχουμε με την τιμωρία, είναι τα κάνουμε υπεύθυνα για τις πράξεις τους. Είναι λοιπόν σημαντικό, πριν απομακρύνετε το παιδί να του εξηγείτε τους λόγους για τους οποίους πράττετε με αυτό τον τρόπο. Παρόλα αυτά, η μέθοδος του time-out μπορεί να είναι χρήσιμη, καθώς δίνει τη δυνατότητα και στις δύο πλευρές να ηρεμήσουν, για να ξανασυζητήσουν αργότερα το θέμα σε πιο ήπιο κλίμα. Ο ενδεδειγμένος χρόνος για να απομονώσετε τα παιδιά μέχρι δύο ετών είναι ένα λεπτό, ενώ από τα τρία και μετά προσθέτετε ένα λεπτό για κάθε χρόνο που προστίθεται στην ηλικία του.

Σχολική ηλικία

Η μέθοδος της ανάληψης ευθύνης

Για παιδιά από 5 έως 8 ετών

Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά καλούνται να κάνουν επιλογές και να πάρουν αποφάσεις. Ιδανικά, οι αποφάσεις που παίρνουν είναι οι σωστές: διαβάζουν τα μαθήματά τους πριν δουν τηλεόραση και περιμένουν να πάνε στο πάρκο για να παίξουν ποδόσφαιρο, αντί να πετάνε τη μπάλα μέσα στο σπίτι. Τι γίνεται όμως όταν οι επιλογές τους είναι λάθος; Σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να μάθουν ότι χρειάζεται να επανορθώσουν. Αν παραδείγματος χάριν δεν τελείωσαν τα μαθήματά τους μέχρι την ώρα του βραδινού ύπνου, ζητήστε τους να αποφασίσουν πώς θα εξοικονομήσουν το χαμένο χρόνο (π.χ. την επόμενη μέρα να παίξουν λιγότερο και να διαβάσουν περισσότερο). Χρήσιμο επίσης μπορεί να αποβεί το να καταγράψετε, σε συνεργασία με το παιδί, το εβδομαδιαίο του πρόγραμμα. Με τον τρόπο αυτό, συμμετέχοντας δηλαδή στην οργάνωση του χρόνου και των δραστηριοτήτων του, δεν του επιτρέπεται να ισχυριστεί ότι ξέχασε ή ότι δεν υπολόγισε να κάνει κάτι.

Η μέθοδος του replay

Για παιδιά ηλικίας 5 έως 8 ετών

Σίγουρα υπάρχουν φορές που μετανιώσατε για κάτι που είπατε στο παιδί σας ή για την αντίδραση που είχατε απέναντί του. Το ίδιο όμως συμβαίνει κι από τη δική του πλευρά. Δώστε του λοιπόν την ευκαιρία να μετανιώσει και να εκφράσει διαφορετικά το θυμό, την απογοήτευση ή τον εκνευρισμό του. Την επόμενη φορά που θα φωνάξει «σε μισώ» ή που θα προσπαθήσει να σας χτυπήσει, αντί να αντιδράσετε άσχημα και να το στείλετε για ύπνο, ζητήστε του να κάνετε ένα «replay». Εξηγήστε του ότι θέλετε να κατανοήσετε την αντίδρασή του αλλά σας είναι πρακτικά αδύνατο εάν δεν σας εξηγήσει ήρεμα τι ακριβώς το ενόχλησε. Έτσι, θα του δώσετε μια δεύτερη ευκαιρία για να εκφράσει αυτό που αισθάνεται χωρίς εκρήξεις, ενώ ταυτόχρονα θα μπορέσετε κι οι δύο να επικεντρώσετε στην πραγματική αιτία της δυσαρέσκειάς του κι όχι στον τρόπο με τον οποίο την εξωτερίκευσε.