Θυμάστε την ταινία Baby Boom με την Νταϊάν Κίτον; Η γιάπισσα ηρωίδα «κληρονομεί» ένα μωρό και πελαγώνει όταν βλέπει άλλες μαμάδες να εγγράφουν από μικρά τα παιδιά τους στις λίστες αναμονής για τα καλύτερα κολέγια και να τους κάνουν ασκήσεις ενίσχυσης της ευφυΐας. Η ίδια όμως επιλέγει να κάνει την «επανάστασή» της -παίρνει το μωρό και φεύγει στην επαρχία για να ζήσουν πιο ξέγνοιαστα. Όσο ακραίες κι αν φαίνονται οι δύο πρακτικές, ξεκινούν από την ίδια αφετηρία: την επιθυμία εξασφάλισης ενός καλύτερου μέλλοντος για τα παιδιά. Μήπως όμως οι τρόποι με τους οποίους προσπαθούμε να το πετύχουμε, έχουν τελικά αρνητικές επιπτώσεις;
Από μικρά στα βάσανα...
Nα μη στερηθούν τίποτα! Το άγχος αυτό που διακατέχει τους γονείς για τα παιδιά τους, πολλές φορές μεταδίδεται στα ίδια. Πολυάριθμες δραστηριότητες και ευθύνες που δεν αρμόζουν στην ηλικία τους γίνονται μέρος της καθημερινότητάς τους. Αλήθεια, αν εξαιρέσουμε το σχολείο, πόσο ευχάριστα ή απαραίτητα είναι όλα αυτά που κάνουν τα παιδιά μας; Δυο-τρεις γλώσσες, μπαλέτο, ωδείο: μια εκκολαπτόμενη Ελένη-Γλύκατζη Αρβελέρ που κάνει σπαγγάτο σαν την Κομανέτσι και θέλει να μπει στο Fame Story. Κομπιούτερ, ακαδημία ποδοσφαίρου, προσκοπάκια: ένας επίδοξος Nicholas Negroponte που σεντράρει σαν τον Μπέκαμ και δίνει λύσεις όπως ο Μακγκάιβερ. «Δεν υπάρχει!», όπως θα έλεγε κι ένας έφηβος με μαλλί «μόλις ξύπνησα». Όσο μεγάλο κι αν είναι το εύρος των ενδιαφερόντων ενός παιδιού, δεν γίνεται να του αρέσουν όλα στον ίδιο βαθμό ή να ανταποκρίνεται σε όλα με τις ίδιες επιδόσεις. Το πιο πιθανό είναι σταθερές εξωσχολικές του δραστηριότητες (όταν αυτές είναι παραπάνω από δύο) να κοστίζουν σε χρόνο, χρήμα και ενέργεια. Τότε είναι ώρα για αποφάσεις και επιλογές, τόσο από τους γονείς, όσο και από το ίδιο το παιδί...
Τα χρόνια της αθωότητας
Πριν από λίγα χρόνια έκανε τον γύρο του internet και δημοσιεύτηκε σε διάφορα μέσα ένα κείμενο από αυτά στα οποία ο καθένας μας αναγνωρίζει αλήθειες και που καταλήγουν να γίνουν “chain mail”. Μακάριζε όσους μεγάλωσαν τη δεκαετία του ’80 και πρόλαβαν να ζήσουν παιδική ηλικία με όλη τη σημασία της έννοιας, ενώ αντίθετα διαπίστωνε ότι οι επόμενες γενιές ζουν σε ένα περιβάλλον που φαινομενικά διευρύνει τους ορίζοντές τους, ουσιαστικά όμως τις κρατάει δέσμιες συνηθειών που δεν τις αφήνουν να γνωρίσουν τη χαρά της ζωής και να απολαύσουν την ξεγνοιασιά της παιδικής ηλικίας. Τα μοντέρνα «χρόνια της αθωότητας» απειλούνται από άγχη νέας γενιάς: σκληρός ανταγωνισμός στο σχολείο, πολύπλευροι κίνδυνοι, πρόωρη έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας, συντονισμός με τα εξαντλητικά καθημερινά προγράμματα των γονιών τους.
Αναγνωρίστε τα σημάδια
Η πίεση που υφίστανται τα παιδιά από τους σύγχρονους ρυθμούς και την πληθώρα των δυνατοτήτων που τους προσφέρονται σήμερα, μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα όχι μόνο ψυχολογικά αλλά και σωματικά. Μην κωφεύετε στο «καμπανάκι»: καθημερινά σημάδια μπορεί να αποτελούν ενδείξεις ότι η πίεση αυτή έχει αρχίσει να καταβάλλει το παιδί και να απαιτείται άμεση παρέμβασή σας.
Η ψυχολόγος-κοινωνική λειτουργός Παρασκευή Θεοφίλου αναφέρει μερικά στοιχεία της συμπεριφοράς του παιδιού που υποδηλώνουν ότι πίσω από αυτά κρύβεται άγχος:
- Το παιδί αντιδρά έντονα, αρνείται να πάει για ύπνο, έχει διακοπτόμενο ύπνο ή συχνούς εφιάλτες.
- Κάνει παράπονα για περίεργους πόνους στην κοιλιά ή πονοκεφάλους, που δεν οφείλονται σε οργανικά αίτια.
- Όταν νιώθει πιεσμένο κάνει συχνά εμετό.
- Με την παραμικρή αφορμή αντιδρά επιθετικά, έχει παράλογες απαιτήσεις ή ξεσπά σε αναίτια κλάματα.
- Δείχνει υπερβολική ανησυχία για το σχολείο ή για άλλες υποχρεώσεις του.
- Απομονώνεται από τους συμμαθητές του ή κάνει συχνά παράπονα ότι το ενοχλούν τα άλλα παιδιά.
Όμως ακόμα κι αν δεν παρατηρήσετε κάτι από τα παραπάνω, κάντε μια ψύχραιμη επανεκτίμηση του προγράμματος του παιδιού σας, ώστε να προλάβετε τυχόν μελλοντικά προβλήματα.
Ο ρόλος του γονιού
Αυτό που πρέπει να πάρετε απόφαση ότι το αν το παιδί σας θα γίνει «Αϊνστάιν», υψηλόβαθμο στέλεχος ή μποέμ καλλιτέχνης, είναι κάτι που δεν εκβιάζεται, αλλά προκύπτει ως συνισταμένη γονιδιακών, οικογενειακών, κοινωνικών και άλλων παραγόντων. Ο δικός σας ρόλος είναι απλώς ενθαρρυντικός και βοηθητικός. Όμως το αν θα μεγαλώσετε ένα ευτυχισμένο παιδί, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από εσάς. Όσο πιο γρήγορα το συνειδητοποιήσετε και σταματήσετε να προβάλλετε πάνω του δικές σας φιλοδοξίες και απωθημένα, τόσο περισσότερο θα το βοηθήσετε να βρει τις ισορροπίες του προκειμένου να αναπτύξει ομαλά την προσωπικότητα και τις δεξιότητές του. Γι’ αυτό φροντίστε ο ελεύθερος χρόνος του, όπως κι αν καταναλώνεται -ήρεμα ή πιο δυναμικά- να του προσφέρει ευχαρίστηση πάνω απ’ όλα και να του «γεμίζει μπαταρίες» ώστε να ανταποκρίνεται με όρεξη στις υπόλοιπες δραστηριότητές του. Να μην είναι βολικό «γέμισμα χρόνου» που αντικαθιστά το baby-sitting. Ο ελεύθερος χρόνος για ένα πιεσμένο παιδί είναι ό,τι τα συμπληρώματα διατροφής για τους πολυάσχολους μεγάλους: απαραίτητο στήριγμα, με τη διαφορά ότι είναι πολύ πιο διασκεδαστικό!
Όπως επισημαίνει η κα Θεοφίλου, «οι γονείς πρέπει να είναι κοντά στα παιδιά τους και να μάθουν να αποκωδικοποιούν τα μηνύματα που εκείνα στέλνουν μέσα από τη συμπεριφορά τους. Πώς θα το πετύχουν; Με τους ακόλουθους τρόπους:
- Να γνωρίζουν ότι, όταν το παιδί τους παρουσιάζει ένα ή περισσότερα από τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν, είναι σκόπιμο να αναζητήσουν τα αίτια για τα οποία δεν νιώθει ασφαλές μέσα στην οικογένεια.
- Να αναλογιστούν πόσο καιρό το παιδί αντιδρά με τον συγκεκριμένο τρόπο, μήπως συνέβη κάτι που το αναστάτωσε εκείνη την εποχή.
- Να γνωρίζουν ότι είναι πιθανό με μία τροποποίηση της στάσης τους να υπάρξει βελτίωση στη συμπεριφορά του.
- Να γνωρίζουν ότι ο διάλογος με το παιδί είναι απαραίτητος.
- Να το ενθαρρύνουν να εκφράζει ελεύθερα τα συναισθήματά του.
- Να του δίνουν πρωτοβουλίες.
- Να ασχολούνται ουσιαστικά μαζί του.
- Να το ακούν αληθινά όταν τους μιλά.
- Να του ενισχύουν το αίσθημα της αυτοπεποίθησης, της σιγουριάς, της αξίας του αλλά και της ανάγκης να προσπαθεί, στοιχεία, βέβαια, που οικοδομούνται από νωρίς και όχι μόνο κατά τη σχολική ηλικία.
- Να μην ασχολούνται μόνο με το κυνήγι του βαθμού αλλά να ενδιαφέρονται και για την κοινωνική του παρουσία στο χώρο του σχολείου, να το ρωτούν για τα μαθήματά του αλλά και αν έπαιξε, ποιοι είναι οι φίλοι του, αν πέρασε καλά.
- Να το παροτρύνουν να επιδίδεται σε σωματικές δραστηριότητες (σπορ, γυμναστική), καλλιτεχνικές (ζωγραφική, χειροτεχνία) και παιχνίδια, που το βοηθούν να ελέγξει ή και να αποβάλει το άγχος.
- Να γνωρίζουν πως, όταν τα συμπτώματα επιμένουν για κάποιο διάστημα, είναι αναγκαία η βοήθεια από ειδικό.
