Μέχρι ποια ηλικία θυμάστε τον εαυτό σας; Έχετε αναμνήσεις από τη βρεφική σας ηλικία; Μάλλον, όχι. Οι διαδικασίες, όμως, που πραγματοποιήθηκαν στη βρεφική σας ηλικία ήταν πολύ σημαντικές για τον σχηματισμό του ανθρώπου που είστε σήμερα. Ένα μωρό φαίνεται μόνο να κοιμάται, να τρώει και να παίζει. Στην πραγματικότητα, μαθαίνει πολλά στη διάρκεια αυτών των απλών δραστηριοτήτων. Η ωρίμανση αυτή θέτει τις βάσεις για τη μελλοντική ανάπτυξη του παιδιού.

Πώς μεγαλώνει ένα μωρό;

Στη διάρκεια των πρώτων χρόνων, γονείς και επαγγελματίες παρακολουθούν την ανάπτυξη του βρέφους και τη συγκρίνουν με την ανάπτυξη άλλων βρεφών στην ίδια ηλικία. Ένα μωρό αναπτύσσεται με τον ακόλουθο τρόπο:

Σωματική/Κινητική ανάπτυξη: ο τρόπος που κινούνται οι μυς του παιδιού και αναπτύσσεται το σώμα. Γνωστική Ανάπτυξη: ο τρόπος που σκέφτεται το παιδί, χρησιμοποιώντας πληροφορίες που βλέπει, ακούει, γεύεται, μυρίζει και αγγίζει. Λεκτική Ανάπτυξη: το παιδί αρχίζει να καταλαβαίνει και να χρησιμοποιεί τον λόγο. Κοινωνική/ Συναισθηματική Ανάπτυξη: το παιδί μαθαίνει να βλέπει και να αντιλαμβάνεται τους άλλους ανθρώπους και το περιβάλλον γύρω του σε σχέση με τον εαυτό του. Όλοι οι τύποι ανάπτυξης συμβαίνουν σε διαφορετικούς βαθμούς στα πρώτα χρόνια του παιδιού. Μερικές φορές η ανάπτυξη προχωράει με πιο γρήγορους ρυθμούς ενώ άλλες φορές παραμένει στάσιμη για λίγο καιρό. Δεν αναπτύσσουν όλα τα παιδιά δεξιότητες στην ίδια ηλικία. Όμως, τα περισσότερα από αυτά έχουν αναπτύξει κάποιες δεξιότητες μέχρι μια συγκεκριμένη ηλικία.

Για παράδειγμα, τα περισσότερα μωρά ξεκινούν να περπατούν κοντά στους δώδεκα μήνες. Μερικά ξεκινούν στους δέκα ενώ άλλα μπορεί να φτάσουν τους δεκαπέντε μήνες πριν προσπαθήσουν. Οποιαδήποτε ηλικία μέσα σε αυτό το εύρος θεωρείται «φυσιολογική». Το παιδί σας είναι μια χαρά αν αναπτύσσεται μέσα στα φυσιολογικά όρια ανάπτυξης. Θυμηθείτε πως τα παιδιά είναι μοναδικές προσωπικότητες και δεν αναπτύσσονται όλα με τους ίδιους ρυθμούς.
Πως εκδηλώνεται η αναπτυξιακή καθυστέρηση; Αν η ανάπτυξη του παιδιού προχωράει με ρυθμό πιο αργό από το φυσιολογικό για την ηλικία του, τότε το παιδί μπορεί να παρουσιάζει αναπτυξιακή καθυστέρηση. Σε αυτό το σημείο, οι γονείς θα θέλουν να στραφούν για βοήθεια σε ιατρούς, φυσιοθεραπευτές, δασκάλους, λογοθεραπευτές ή άλλους επαγγελματίες. Ένα παιδί μπορεί να παρουσιάζει καθυστέρηση σε έναν ή και παραπάνω τύπους ανάπτυξης.
Γιατί κάποια παιδιά παρουσιάζουν καθυστέρηση στην ανάπτυξή τους; Είναι πολλοί οι λόγοι που συντελούν στην αναπτυξιακή καθυστέρηση. Ακολουθούν οι πιο συνηθισμένοι:
Πρόωρος τοκετός και παραμονή του μωρού στο νοσοκομείο (θερμοκοιτίδα κτλ.) Πολλά μωρά παρουσιάζουν στοιχεία που ενισχύουν την πιθανότητα μιας αργής ανάπτυξης. Όταν ένα μωρό γεννιέται πρόωρα και παραμένει στο νοσοκομείο για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά τη γέννα, συνήθως, η ωρίμανσή του παρουσιάζει κάποια καθυστέρηση. Αυτό ισχύει και για τα μωρά που υποβάλλονται σε χειρουργικές επεμβάσεις και χρειάζεται να παραμείνουν για κάποιο διάστημα στο νοσοκομείο. Αν και η φυσιολογική ανάπτυξη μπορεί να καθυστερεί, αργότερα το μωρό έχει πολύ καλές πιθανότητες να φτάσει στο επιθυμητό επίπεδο ανάπτυξης.

Προβλήματα με τον εγκέφαλο και το νευρικό σύστημα Μερικές περιπτώσεις καθυστερημένης σωματικής ή νοητικής ανάπτυξης σχετίζονται με εγκεφαλικά προβλήματα. Αυτό σημαίνει πως κάποια εγκεφαλικά κύτταρα δεν έχουν αναπτυχθεί. Κάποια άλλα μπορεί να είναι κατεστραμμένα προ τοκετού ή να καταστράφηκαν στη διάρκειά του. Η εγκεφαλική παράλυση είναι αποτέλεσμα πρώιμης βλάβης στον εγκέφαλο. Η επιληψία (διαταραχή με σπασμούς) προκύπτει μετά την καταστροφή νευρικών κυττάρων.

Γνωστικές/μαθησιακές αναπηρίες Οι γνωστικές αναπηρίες σχετίζονται με προβλήματα στον τρόπο που ο εγκέφαλος λαμβάνει πληροφορίες, τις επεξεργάζεται και αργότερα ανταποκρίνεται με ενέργειες ή λόγο. Συχνά, το σύντομο εύρος προσοχής (διαταραχή ελλειμματικής προσοχής) συνδέεται με ένα υψηλό επίπεδο δραστηριότητας και με προβλήματα στη μάθηση.

Άλλα συνηθισμένα αίτια καθυστέρησης Γενετικές διαταραχές (π.χ. σύνδρομο Down)

Απώλεια αισθήσεων (προβλήματα στην όραση ή την ακοή)

Προβλήματα υγείας (αλλεργίες και άσθμα)

Σωματικά προβλήματα

Πρώιμη σωματική, σεξουαλική ή συναισθηματική κακοποίηση και ψυχολογικά τραύματα που πιθανώς να έχουν προκύψει

Πολλαπλά προβλήματα (συνδυασμός προβλημάτων διαφορετικού τύπου)

Νοητική υστέρηση
Πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν ένα παιδί με αναπτυξιακή καθυστέρηση; Αναζητήστε επαγγελματική βοήθεια. Η βοήθεια σε πρώιμη ηλικία είναι σημαντική για τα μωρά και τα νεαρά παιδιά με προβλήματα ανάπτυξης. Οι αναπτυξιακές καθυστερήσεις μπορεί να κυμαίνονται από ήπιες μέχρι πολύ σοβαρές. Η θεραπεία ή η εγγραφή σε ειδικά προγράμματα βρεφικής και προσχολικής ηλικίας θα κάνει μεγάλη διαφορά στην ανάπτυξη του παιδιού σας. Αν το αφήσετε μόνο του, το παιδί σας δε θα μάθει αρκετές από τις δεξιότητες που παρουσιάζουν καθυστέρηση. Αυτές οι δεξιότητες πρέπει να διδάσκονται από γονείς και επαγγελματίες που θα εργάζονται μαζί.

Υπάρχει σχετική νομοθεσία που παρέχει στήριξη με προγράμματα για παιδιά που με αναπτυξιακή καθυστέρηση. Μιλήστε στον παιδίατρο ή αναζητήστε βοήθεια σε κάποιο τοπικό κέντρο ψυχικής υγείας για παιδιά, αν υποψιάζεστε πως το παιδί σας έχει κάποιο πρόβλημα. Οι επαγγελματίες που δουλεύουν με το παιδί σας, θα σας προτείνουν δραστηριότητες που το θα βοηθήσουν να αναπτύξει τις δεξιότητες με καθυστέρηση.
Ενθαρρύνετε το παιδί σας

Για τους περισσότερους γονείς, η γνώση πως το παιδί τους έχει κάποιο πρόβλημα θα τους προκαλέσει αναστάτωση. Να θυμάστε πως κάθε παιδί με αναπτυξιακή καθυστέρηση είναι πρώτα παιδί. Το παιδί σας χρειάζεται την ευκαιρία να κάνει όλα όσα κάνουν τα άλλα παιδιά. Αν οι γονείς είναι υπερπροστατευτικοί με το παιδί τους, εκείνο δε θα θέλει να δοκιμάσει καινούρια πράγματα. Μια στάση αποδοχής και μια διάθεση του τύπου «μπορώ να το κάνω» είναι πολύ σημαντικές για την ωρίμανση του παιδιού σας.

Με τη συνεργασία του κέντρου ειδικών θεραπειών Λόγος και Επικοινωνία, www.logosepikinonia.gr